Đông trùng hạ thảo là gì? Thuốc, côn trùng hay cây cỏ

Thường nghe thấy tên Đông trùng hạ thảo tự nhiên, nuôi trồng, thành phần trong các loại thực phẩm chức năng, thuốc… chắc nhiều người cũng biết được rằng đây là một loại dược liệu cực kỳ quý hiếm cũng như tốt cho sức khỏe. Nhưng, cái tên “Đông trùng hạ thảo” này thật làm cho người ta hoang mang, là thuốc, là trùng hay cây cỏ? Giải thích chi tiết có ngay trong bài viết dưới đây.

Định nghĩa đông trùng hạ thảo theo khoa học

Định nghĩa theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, “Đông trùng hạ thảo là một loại đông dược quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm Ophiocordyceps sinensis thuộc nhóm nấm Ascomycetes trên cơ thể ấu trùng của một vài loài bướm trong chi Thitarodes Viette, 1968 (trước đây phân loại trong chi Hepialus Fabricius, 1775). Phần dược tính của thuốc đã được chứng minh là do các chất chiết xuất từ nấm Ophiocordyceps sinensis. Nó được sử dụng từ lâu trong y học cổ truyền Trung Hoa và y học cổ truyền Tây Tạng“.

Vị thuốc này thực chất là hiện tượng ấu trùng các loài bướm thuộc chi Thitarodes bị nấm thuộc chi Ophiocordyceps và/hoặc Cordyceps ký sinh trên sâu non (ấu trùng) của một loài côn trùng thuộc chi Thitarodes. Vào mùa đông, nấm bắt đầu ký sinh vào sâu non và làm chết sâu non vì ăn hết chất dinh dưỡng của chúng. Những con sâu này có thể đã ăn phải bào tử nấm hoặc chúng mắc bệnh nấm ký sinh từ các lỗ thở. Đến khi sợi nấm phát triển mạnh, chúng xâm nhiễm vào các mô vật chủ, sử dụng hoàn toàn các chất dinh dưỡng trong cơ thể sâu. Đến một giai đoạn nhất định thường là vào mùa hè ấm áp, nấm bắt đầu mọc ra khỏi sâu như một ngọn cỏ và vươn lên khỏi mặt đất phát triển thành dạng cây (hình dạng giống thực vật) và phát tán bào tử.

Các loài nấm này phân bố rộng ở châu Á và châu Úc với trung tâm đa dạng là vùng Đông Á, đó là các cao nguyên cao hơn mặt biển từ 4.000 đến 5.000 m như: Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hải, Cam Túc, Vân Nam.

Định nghĩa đông trùng hạ thảo theo cách dân gian

Theo dân gian, Đông trùng hạ thảo nói nôm na là sâu mùa đông, cỏ mùa hè. Thực chất, cách gọi này bắt nguồn từ việc người ta quan sát thất hình thái sinh trưởng của nó, tức là vào mùa đông, tổ hợp ký sinh này tồn tại ở dạng sâu bướm – côn trùng, cho đến mùa hè thì nấm sẽ mọc chồi từ đầu sâu nhô lên khỏi mặt đất giống một loài cỏ - thảo.

Trong ngôn ngữ thông tục tiếng Tạng thì Yartsa gunbu thường được gọi tắt là "bu" hay "yartsa". Trong y học cổ truyền Trung Hoa, tên gọi của nó thường được viết tắt là chong cao (trùng thảo).

Đông trùng hạ thảo tại sao lại quý hiếm như vậy

Từ hàng trăm năm trước, đông trùng hạ thảo đã là loại dược liệu quý thường được sử dụng trong các phương thuốc chữa bệnh, dược thiện, canh thang dùng để tăng cường và bảo về sức khỏe của giới vua chúa và quý tộc.

Theo các ghi chép về đông dược cổ, đông trùng hạ thảo là một vị thuốc bồi bổ hết sức quý giá, có tác dụng tích cực với các bệnh như thận hư, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối, ho hen do phế hư hoặc cả phế, thận đều hư, và có tác dụng tốt đối với trẻ em chậm lớn.

Khoa học hiện đại cũng đã chứng minh được chất Cordycepins có trong Đông trùng hạ thảo có tác dụng tích cực trong việc phòng chống và đẩy lùi ung thư, ngăn ngừa lão hóa, tăng ham muốn sinh lý, thanh lọc cơ thể, phòng bệnh gan thận, giảm lượng cholesterol…

Hơn hết, các nghiên cứu cổ truyền cũng như các thực nghiệm hiện đại đều xác định đông trùng hạ thảo hầu như không có tác dụng phụ đối với cơ thể người và động vật.

Cùng với giá trị dược liệu cao như vậy, đông trùng hạ thảo tự nhiên lại chỉ sinh trưởng trên những vùng cao nguyên cao hơn từ 4000-5000m so với mặt nước biển như Tây Tạng, Tứ Xuyên, Cam Túc, Vân Nam… và được khai thác cực kỳ khó khăn. Chúng Theo số liệu từ năm 2005, trùng thảo được thu hoạch tại vùng núi Tây Tạng đã có giá hơn $30,000. Khi đưa về tới Đại lục thì giá đã tăng cao lên 2-3 lần nhưng Đông trùng hạ thảo chưa bao giờ đủ để cung cấp cho thị trường Trung Quốc nói riêng và toàn cầu nói chung.

Bởi vậy, nếu nghe nói Đông trùng hạ thảo tự nhiên tại Việt Nam giá rẻ thì bạn nên đặt nghi ngờ và tìm hiểu cho chắc ăn trước khi mua hàng.

Tổng hợp